Intensiteit van handelen

Last van hoofdpijn na een dag werken? Moeite met concentreren? Meer prikkelbaar of moeite met slapen? Mogelijke allemaal signalen dat je mentaal aan het racen bent, het brein zit in de ‘Fast Mode’, de hoogste mentale intensiteit. Waarom leidt deze mentale inspanning tot stress en spanningsklachten, en uiteindelijk tot een burnout? Dit zit in de energie slurpende snelheid van deze ‘fast mode’. Denk aan de toerenteller in je auto: deze geeft aan hoe hard de motor moet werken voor de geleverde prestaties. Wanneer dit binnen de perken blijft is er niet zoveel aan de hand. Maar wij kunnen de motor ook zó hard laten werken – het rode gedeelte aan het eind – dat het zichzelf schaadt en in extreme gevallen zelfs opblaast. Dat dit überhaupt mogelijk is snapte ik nooit. Fabrikanten kunnen toch vast wel een begrenzing aanbrengen waardoor dit niet kan gebeuren? Het antwoord ligt voor de hand: in een noodgeval moet je heel snel weg kunnen en bovengemiddelde prestaties vragen van je auto, zelfs als je daarmee de motor beschadigd. Bij ons mensen is het niet anders: ons brein (de motor) kan sneller handelen dan gemiddeld, zelfs ten koste van onze eigen gezondheid. Drie belangrijke opjagers:

1. Noodgevallen. Maar wanneer is iets een noodgeval? Dit is per persoon verschillend: zo kan een onzeker iemand overmatig perfectionistisch gaan werken om zo te voorkomen dat anderen hem/haar commentaar geven. Het idee iets naars te voorkomen is een belangrijke reden voor mentaal racen.
2. Werkdruk. Bijvoorbeeld door een moeilijke taak in combinatie met weinig tijd. (te)Veel zaken om rekening mee te houden en (te) weinig tijd om het goed te overzien: alsof je met 130 km/u door de bebouwde kom rijdt en je maximaal inspant om geen ongelukken te veroorzaken.
3. Afleidende prikkels. We worden overvoerd door constante afleidende prikkels die ons brein in een voortdurende Fast Mode houdt: moderne media, mailtjes die we binnen zien komen, app’jes, rumoerige kantoortuinen, de alom aanwezige gadgets, et cetera. Om al deze prikkels (beeld, geluid, etc.) te kunnen verwerken schiet ons brein onbewust in de fast mode. Dus even ontspannen op het werk door op je mobiel te kijken heeft geen enkele nut! Je brein draait dan nog steeds voluit. Maak liever een pauzewandeling.

De tegenhanger van deze fast mode is, een ontspannen brein met tijd en ruimte om na te denken: de ‘Slow Mode’. Deze Slow Mode is noodzakelijk voor het nemen van belangrijke of moeilijke beslissingen, voor creativiteit, inspiratie, en voor ontspanning. Met andere woorden, zaken die aandacht vragen. Een gezond brein wisselt gedurende de dag tussen deze twee modi. Taken die routine zijn kunnen met hoge snelheid en taken die tijd/aandacht vragen doen we met rust. Maar het mij op dat steeds meer mensen vast zitten in de ‘fast mode’ en moeilijk kunnen terugschakelen. Soms ook niet meer weten hoe. Met het toenemende aantal mensen dat worstelt met spanningsklachten (CBS/TNO: werknemers met burnoutklachten nadert 100.000) is het juist nu van belang dat we leren hoe we bewust leren mentaal terug te schakelen? Maar hoe? Ik heb vier basale handvatten bedacht die je direct kunt leren toepassen. De kracht zit in het bewust toepassen en de tijd nemen om stil te staan bij.

1. Tempo: vertraag je tempo (spreken, lopen, typen, lezen, etc.). Je zult merken dat je hoofd zich wat ontspant en je blikveld zich weer verruimd.
2. Houding: ga ontspannen zitten, staan, lopen. Zit je in de actieve houding – voorover gebogen, armen op tafel, etc. – ga dan bewust achterover zitten.
3. Ademhaling en spierspanning: ga ademhalings- en ontspanningsoefeningen leren. Deze vraagt wat meer voorbereiding, maar er zijn (hoe paradoxaal ook) apps genoeg die je kunnen helpen met ontspannen;
4. Focuspunten: deel je dag in in blokken en minimaliseer de afleiding. Zorg dat je je kunt focussen op maximaal 1 ding (scherm pc uit als je in gesprek bent). Hier passen verschillende mindfulness-oefeningen bij. Internet staat er vol mee. (leestip: het boekje Adempauze van Chris Grijns. Staat vol praktische tips voor op het werk).

Nogmaals: de hoogste versnellingen kennen we wel. Deze handvatten zijn bedoeld om weer terug te leren schakelen, om de ‘boog’ bewust te ontspannen. Dus leg de gadgets wat vaker weg (beperk de tijd) en plan bewust tijd in je agenda om te oefenen met de vier handvatten. NB: Mocht je merken dat stresssignalen lijken te blijven en het worden echt (langdurige) klachten, raad ik je aan eens in gesprek te gaan met je huisarts. Opdracht: sta deze week eens stil bij de volgende vragen: wat helpt jou af te remmen, even afstand te nemen, te beschouwen, de tijd nemen om bewust te leren switchen naar de ‘Slow Mode’? Het doel: bewust leren ‘tijd verkwanselen’. Of, zoals Neil Young het zoveel mooier verwoorde:

“There’s a lot to learn, from wastin’ time.”