Geluk is een keuze… toch?!

We streven het allemaal na: geluk. Maar wat maakt je gelukkig? Hoe kun je dat vooraf weten zodat je de juiste keuzes maakt? En waarom lopen we toch zo vaak ‘vast’ in patronen die ons ongelukkig maken? Hoe kan het kennen van deze patronen ons helpen geluk na te streven?

Ken uzelf!
Het Oudgriekse aforisme klinkt zo makkelijk, maar helaas. Uit jaren onderzoek blijkt steeds weer dat ons denken en doen voor het overgrote deel niet bewust of rationeel is, maar bestaat uit geleerde automatismen. We zijn alleen zo verschrikkelijk goed in achteraf verklaren waarom we iets gedaan hebben, dat het voor onszelf net lijkt alsof we vooraf een bewuste keuze gemaakt hebben.
Deze automatismen krijg je niet mee bij geboorte, je ontwikkelt ze door leerervaringen. De belangrijkste jaren voor deze leerervaringen zijn tussen je 6^de en 12^e levensjaar (de basisschoolperiode). Je ontwikkelt deze automatismen door wat je zelf ervaart, waar je over hoort, wat je ziet bij anderen en waar je over nadenkt/fantaseert. De belangrijkste leeromgevingen zijn ouders, broers/zussen, buurtkinderen en klasgenoten. We adopteren onbewust ideeën over heel basale zaken, als wie je bent, hoe jij je verhoudt tot anderen, je (leef)wereld. Maar ook meer genuanceerde ideeën, als normen en waarden, over hoe je je gedraagt in sociale of werkrelaties en welke verwachtingen daarbij horen.
Op basis van deze ideeën ontwikkelen we onbewust gedragingen en strategieën om succesvol om te gaan met deze situaties. Zo gaan we bijvoorbeeld moeilijke situaties vermijden, onze onzekerheid overcompenseren of zoeken we toch steeds weer die verkeerde vent/dame uit.

In de loop van jaren ontstaat zo een complex patroon van interne ideeën, die zo gewoon worden dat ze naar ons onderbewuste verhuizen, waardoor ons doen en denken verder geautomatiseerd wordt. Hoe vaker we een bepaald patroon succesvol toepassen, des te meer het wordt bestendigd. Zo ontwikkelen we onbewust een complexe verzameling van patronen, vaak rondom een aantal persoonlijke thema’s, die het grootste deel van ons handelen bepaalt.

Is er dan helemaal geen vrije wil? Natuurlijk wel. We kunnen heel bewust keuzes maken, denk maar aan het maken van plannen of het leren van nieuwe dingen. Alleen dit kost moeite, tijd en energie. En gezien dat een schaars goed is, beperken we dit bewuste gedrag onbewust tot een minimum. Maar bewuste bewustzijn is essentieel en onderscheidt ons van de andere dieren, omdat daardoor ontwikkeling mogelijk is. (gedrags)Verandering wel moeite kost, maar is niet onmogelijk. Als de noodzaak en/of motivatie maar groot genoeg is gaan we de moeite wel aan en kunnen we ons gedrag en denken veranderen.

Geluk

Maar waar moet onze aandacht naar uit gaan willen we ‘gelukkig(er)’ worden? In grote lijnen gaat het om drie dimensies: Professie, Relatie en Religie.

Professie, de omgeving waarin je jezelf en je talenten ten dienste stelt aan een ‘groter goed’, een bedrijf of maatschappij, waarbij je een zinvolle bijdrage kunnen leveren met je talenten.
Relatie(s), de mensen om je heen, die jou kennen en ‘met’ je leven. Onze relaties verankeren ons zelfbeeld en geven ons het gevoel gezien te worden. Daarnaast helpen onze relaties ons (over het algemeen) om een zo plezierig mogelijk leven te hebben en zoveel mogelijk plezierige emoties te ervaren.
Religie, niet per definitie godsdienst, maar geestelijke ontwikkeling. Zoeken naar verdieping, balans en gezondheid. Maar ook leren vertrouwen en geloven in jezelf en anderen.

Bij gelukkig zijn gaat niet om het vullen van één van deze dimensies, maar de vinden van de optimale combinatie van alle drie! Als je alleen in je professie investeert, heb je wellicht een prachtige carrière, maar ben je wel eenzaam en nauwdenkend; denk aan Scrooge. Als je alleen investeert in relaties, heb je wel heel veel (facebook)vrienden, maar weinig zingeving of verdieping. En als je alleen investeert in religie, heb je wellicht veel kennis van, maar niemand om het mee te delen. Je verzamelt de kennis tijdens je leven, en verliest alles na je vertrek.
Waarom is dan niet iedereen ultiem gelukkig? Omdat bij het invullen van de bovenstaande dimensies we allemaal tegen onze aangeleerde patronen aanlopen die ons onbewust beperken om vrije keuzes te maken en ons veelal in dezelfde status quo houdt. Het kennen en doorbreken van deze automatismen is de manier om te groeien en de beste kans om gelukkiger te worden.

Niemand van ons komt ongeschonden door het leven, maar gaandeweg kunnen we wel leren meer gelukkig te leven door actief onszelf en onze patronen te ontdekken, kennen, ze te leren doorbreken en nieuwe te ontwikkelen.

‘Ken uzelf’ is daarmee een mooi vertrekpunt voor de volgende stap in persoonlijke en/of professionele groei.